Muzeum Ruchu Harcerskiegow obronie wspólnoty i dziedzictwa harcerstwa polskiego

Muzeum Ruchu Harcerskiego w Krakowie pełni funkcje wystawiennicze, badawczo-naukowe i edukacyjne. Mateż tworzyć atrakcyjną dla dzieci i młodzieży przestrzeń spędzania czasu wolnego. Zlokalizowane jest w symbolicznym miejscu - Forcie “Łapianka“ w Borku Fałęckim, będącym częścią historycznej Twierdzy Kraków. Zrewitalizowany w ostatnich latach obiekt o zabytkowym statusie, znacząco wpłynął na koncepcję architektoniczną samego budynku muzeum. Za jego projekt odpowiadają architekci z Pracowni Architektonicznej Ferdzynowie z Łodzi.

- ^{Zrealizowany projekt powstał na podstawie koncepcji naszej pracowni, która została wybrana w konkursie architektonicznym przeprowadzonym w roku 2011. Jej istotą było połączenie istniejącego budynku fortu z nowoprojektowaną kubaturą. Łącznikiem między nimi jest całkowicie przeszklony hol. Jednocześnie projektowana rozbudowa uwzględniała uwarunkowania konserwatorskie, przede wszystkim zachowanie „równi ogniowej”. W koncepcji konkursowej zakładaliśmy także wyeksponowanie we wspomniany holu „ściany narażonej” istniejącego budynku fortu} – opowiadają autorzy projektu, Bożena i Jacek Ferdzynowie.

Realizacja stanowi ciekawe połączenie nowoczesnej architektury z zabytkowym obiektem kubaturowym i jest przykładem wkomponowania nowej zabudowy w istniejący teren. Dwukondygnacyjne muzeum łączy nowopowstałe pomieszczenia z istniejącym budynkiem koszar, do których prowadzi przeszklony od góry hol. Znajdą się tam m.in. pomieszczenia przeznaczone na ekspozycję muzealną, sala konferencyjna, sale seminaryjne, punkt gastronomiczny, pomieszczenia przeznaczone do przygotowywania zbiorów, a także zaplecze socjalne dla biwaków harcerskich. Nic więc dziwnego, że Muzeum i Centrum Ruchu Harcerskiego w Krakowie przy ul. Fortecznej 28 otrzymało tytuł „Budowy Roku 2021” w kategorii: Obiekty przebudowane i rewitalizowane o wartości powyżej 23 mln zł w konkursie PZITB oraz wyróżnienie w konkursie „Zabytek Zadbany”.

- Na etapie konkursu przedstawiona koncepcja była postrzegana, jako bardzo śmiała i dość kontrowersyjna. Po ponad 10 latach została w całości zrealizowana, zgodnie z opracowanym przez naszą pracownię projektem architektonicznym. Należy podkreślić, że projekt rewitalizacji i rozbudowy przedmiotowego fortu został wykonany z dużym szacunkiem dla zabytkowej substancji i walorów krajobrazowych terenu – dodają architekci.

By nie zakłócać historycznego układu fortu, nowe pomieszczenia zostały umieszczone pod ziemią i częściowo przykryte zielonym, a częściowo szklanym dachem. Takie rozwiązanie wymagało jednak specjalnego systemu odprowadzania wody deszczowej z dachu. Do projektu wybrano system grawitacyjny odwodnienia dachu firmy Geberit, która już od dziesięcioleci wyznacza nowe standardy w zakresie odprowadzania wody deszczowej. To rozwiązanie, które sprawdza się wtedy, gdy wielkość zlewni jest za mała, a tym samym ilość wody nie jest w stanie wypełnić systemu. Wykonanie bezpiecznego systemu odwodnienia dachu gwarantują tu wysokiej klasy konwencjonalne wpusty dachowe, które są szczelnie łączone z hydroizolacją. Dedykowane są one również do dachu zielonego i odwróconego, dzięki czemu doskonale odnalazły się w projekcie. Dodatkowym atutem był fakt, że proponowane metody odwodnienia Geberit są kompleksowe, a ich dobór do sytuacji budowlanej niezwykle prosty.

- W rozwiązaniu wewnętrznej struktury funkcjonalnej budynku, przyjęto możliwie najmniejszą ingerencję w istniejącą strukturę fortu. Z tego też powodu wszystkie instalacje sanitarne zlokalizowano w części projektowanej. Nawiewy i wywiewy wentylacyjne do istniejących pomieszczeń poprowadzono poprzez ścianę południową fortu, z wykorzystaniem pierwotnych kratek wentylacji grawitacyjnej. Dzięki temu w historycznym budynku poprowadzone są wyłącznie instalacje elektryczne. Szklany dach przekrywający główny hol budynku oraz przeszklona ściana wejściowa stanowią, swego rodzaju łącznik między otwartym krajobrazem a wnętrzem budynku – tak wyjaśniają założenia projektu instalacji jego autorzy.

W zrewitalizowanym wnętrzu fortu, a także w dobudowanym budynku o łącznej powierzchni użytkowej 3 tys. mkw. przewidziano dwie ekspozycje stałe. Wystawa „Fort Jugowice - dziedzictwo miejsca”, otwarta jesienią 2022 r., opowiada o historii fortu, jego znaczeniu w odcinku południowym Twierdzy Kraków, architektonicznych rozwiązaniach militarnych Jugowic, a także codziennej aktywności załogi fortu. Druga ekspozycja, poświęcona dziejom i dziedzictwu harcerstwa na ziemiach polskich, ze szczególnym uwzględnieniem Małopolski i Krakowa, zostanie otwarta w roku 2023. Będzie ona prowadzona według dwóch narracji. Pierwsza, o ideowo-problemowym charakterze, ma na celu przybliżyć szerszemu gronu główne idee i metody wychowawcze harcerstwa w oparciu o jego symbole - Krzyż Harcerski, lilijka, mundur oraz zasady, jak przyrzeczenie i prawo harcerskie. W ten sposób ma przygotować zwiedzających do drugiej z form opowieści (wymagającej już pewnego wtajemniczenia i dojrzałości) – poznania meritum harcerstwa, które oparte jest na fundamentalnych wartościach jakimi są służba, braterstwo i samodoskonalenie. Wszystko to jednak podane jest w nowoczesnej, atrakcyjnej dla młodych ludzie (i nie tylko) formie przy wykorzystaniu multimedialnych narzędzi. Stąd w muzeum będą organizowane akcje edukacyjne wykorzystujące kreatywność odwiedzających, lekcje muzealne, konkursy, warsztaty, spotkania z młodzieżą, projekcje filmowe, koncerty, konferencje. Na jego terenie przewidziany jest także plac biwakowy, na którym namioty będą mogli stawiać harcerze.

Sam budynek Muzeum Ruchu Harcerskiego jest przy tym bardzo nowocześnie wyposażony i przyjaznym osobom starszym i z niepełnosprawnościami. Dobrym na to przykładem są znajdujące się w obiekcie łazienki, gdzie znalazły się stelaże podtynkowe Geberit oraz ceramika i akcesoria marki Koło. To właśnie one przesądzają o dostępnym charakterze pomieszczeń higieniczno-sanitarnych. Wykorzystano tu bowiem wyposażenie łazienkowe z kolekcji Nova Pro oraz Nova pro bez barier, zaprojektowane z myślą o osobach z ograniczeniami ruchowymi.

Pozwala ono na bezpiecznie korzystanie z łazienki osobom niepełnosprawnym, dając im niezależność i wygodę, ale także – ze względu na nowoczesny design – daje ogromne możliwości aranżacyjne. Komfortowe korzystanie z łazienek zapewniają także akcesoria z kolekcji Lehnen. Funkcjonalne poręcze ścienne (proste, kątowe oraz łukowe) oraz praktyczne siedziska gwarantują poczucie bezpieczeństwa podczas podstawowych czynności higieniczno-sanitarnych. Dzięki temu Muzeum jest dostępne dosłownie dla każdego.